Xuất hiện trong Wiki Tâm Học -Danh sách : Kinh Trung Bộ 95.Kinh Cankī (Cankī sutta)

Ngoài ra được nhắc đến trong 1 số kinh 

Lúc bấy giờ có rất nhiều Bà-la-môn danh tiếng và giàu có trú tại Icchanankala như Bà-la-môn Canki, Bà-la-môn Tarukkha, Bà-la-môn Pokkharasati, Bà-la-môn Jānussoni, Bà-la-môn Todeyya cùng rất nhiều Bà-la-môn danh tiếng và giàu có khác. Kinh Trung Bộ Ii - Kinh Vàsettha

• Cankī

A mahāsāla brahmin, contemporary of the Buddha, reputed for his great learning and highly esteemed in brahmin gatherings - e.g., at Icchānangala (SN., p.115) and at Manasākata (D.i.235).

He is mentioned together with such eminent and wealthy brahmins as Tārukkha, Pokkharasādi, Jānussoni and Todeyya (E.g., M.ii.202).

Cankī lived in the brahmin village of Opasāda, on a royal fief granted him by Pasenadi. When the Buddha came to Opasāda, Cankī visited him, in spite of the protests of his friends and colleagues, and on this occasion was preached the Cankī Sutta (M.ii.164f).

We are not told that Cankī ever became a follower of the Buddha, though Buddhaghosa says that he held the Buddha in great esteem. MA.i.394; this also appears from the introductory part of the Cankī Sutta.

NỘI DUNG KINH CANKÌ

1. Tại làng Bà-la-môn Opasada thuộc dân Kosala, Bà-la-môn Cankì thiện sanhđã từ bảyđời, nổi tiếng xuất thân từ gia đình đại phú, đẹp trai, khả ái, cao thượng…, thông rõ ba tập vệ-đà, thành tựu giới hạnh, thầy của 300 thanh niên Bà-la-môn, là tôn sư của nhiều tôn sư …, đầy trọng vọng…, đã cùng chúng Bà-la-môn trân trọng lịch sử, lý lịch của Thế Tôn, đặc biệt là sự giác ngộ tối thượng, đã đến yết kiến Thế Tôn. Bấy giờ có Bà-la-môn Kapathika mới 16 tuổi rất thông tuệ, thông rõ toàn bộ Vệ đà, “thuận thế luận”, và “đại nhân tướng” có mặt trong hội chúng Bà-la-môn.
2. Thế Tôn nhìn Kapathika như khích lệ Kapathikađặt câu hỏi. Kapathika liền hỏi:

“Thưa tôn giả Gotama, câu chú thuật của các cổ Bà-la-môn y cứ tiếng đồn, truyền thống và Thánh tạng. Và ở đây, các Bà-la-môn chắc chắc đi đến kết luận: ‘Chỉ đây là sự thật, ngoài ra đều là sai lầm’. Ở đây, tôn giả Gotama nói gì?”

Thế tôn hỏi Gotama về các Bà-la-môn hiện tại cho đến bảy đời về trước có ai xác nhận: “Tôi biết việc nầy, tôi thấy việc nầy” không?

Kapathina xác nhận không có ai. Thế là lòng tin của các Bà-la-môn không có căn cứ.

3. Kapathika lại thêm: “Các Bà-la-môn không phải là dựa vào lòng tin, mà còn dựa vào cácđiều được nghe”.

Thế Tôn dạy: “Thực tế, có điều tin, điều nghe … lại không thật; điều không tin, không nghe lại là thật …”

4. Kapathika lại hỏi ý nghĩa về hộ trì chân lý? Thế Tôn dạy: “Đây là lòng tin của tôi, nhưng khôngđi đến kết luận một chiều rằng chỉ có đây làđúng, ngoài ra là hư vọng “. Như vậy là hộ trì chân lý.

Kapathika lại hỏi tiếp: “Cho đến mức độ nào là giác ngộ chân lý, chân lý được giác ngộ?”

– Thế Tôn: “Sau khi đến sống, quan sát và biết về một tôn giả không có tham, sân, si. Sau khi đến gần thì lóng tai –> thọ trì điều đã nghe –> hiểu –> hoan hỷ chấp nhận –> ước muốn sanh –> cố gắng –> cân nhắc –> tinh cần –> tự thân chứng ngộ tối thượng chân lý, và khi thể nhập chân lý ấy với trí tuệ người ấy thấy. Cho đến mức độ nầy là giác ngộ chân lý, chân lý được giác ngộ.

– Kapathika: “Thế nào là chứng đạt chân lý?”

– Thế Tôn: “Chính nhờ luyện tập, tu tập, và hành tập nhiều lần chân lý mới được chứng đạt”.

Sau đây các pháp liên hệ quá trình chứng đạt chân lý:

Chứng đạt chân lý –> do hành trì nhiều –> do tinh cần –> do cân nhắc –> cố gắng –> do ước muốn –> do hoan hỷ chấp nhận pháp hành –> hiểu ý nghĩa –> do thọ trì pháp –> do lóng nghe –> do thân cận (đạo sư) –> do đi đến gần-> do lòng tin sanh khởi.

Kapathika rất hoan hỷ với các lời dạy của Thế Tôn, đã cầu xin được làm đệ tử tại gia cho đến trọn đời.