1. Candimā, Candimasa, Canda.-The name of the devaputta whose abode (vimāna) is the moon (Canda), sometimes also called Candima. The moon is forty-nine leagues in diameter and appears in the world at the wish of the ābhassara Brahmas, who are the first inhabitants of the earth, hence its name (amhākam chandam ñatvā viya utthito, tasmā cando hotū ti) (VibhA.519; PsA.253).

Candimā is also included among the Cātummahārājika devas because he lives in their world (E.g., Mahāniddesa Cty. 108). There are other devas besides Canda who dwell in the moon (D.ii.269).

According to the Bilārikosiya Jātaka (J.iv.63, 69), Sāriputta, having once given alms, was born as Canda, while in the Sudhābhojana Jātaka (J.v.382, 412) it is Moggallāna who was so born. The moon cannot move in the sky without the permission of Candimā, and he can stop its movement at will (E.g., DhA.ii.143, 146; iii.97).

It is said that once, when Candimā was seized by Rāhu Asurinda, he invoked the Buddha in a verse and the Buddha asked Rāhu to set him at liberty, which request was granted (S.i.50). The deva Candimasa who is mentioned (S.i.51) as visiting the Buddha is probably identical with Candimā. The moon was worshipped when children were desired (E.g., J.iv.1).

The Sasa Jātaka (No.513) gives details of the story of how, as a result of the Bodhisatta's sacrifice when born as a hare, Sakka painted the figure of a hare on the moon, which sign will be seen throughout this kappa (J.i.172).

1. Candimā, Candimasa, Canda. - Tên của vị Thiên Tử (devaputta) mà trú xứ (vimāna) là mặt trăng (Canda), đôi khi còn được gọi là Candima. Mặt trăng có đường kính bốn mươi chín dặm và xuất hiện trên thế gian theo ý muốn của các Phạm Thiên ābhassara, những cư dân đầu tiên của trái đất, do đó nó có tên là (amhākam chandam ñatvā viya utthito, tasmā cando hotū ti) (VibhA.519; PsA.253).

Candimā cũng được kể vào số chư thiên Cātummahārājika vì anh ta sống trong thế giới của họ (Ví dụ, Mahāniddesa Cty. 108). Ngoài Canda còn có các chư thiên khác sống trên mặt trăng (D.ii.269).

Theo truyện Bilārikosiya Jātaka (J.iv.63, 69), Sāriputta, sau khi bố thí, đã tái sinh làm Canda, trong khi trong truyện Sudhābhojana Jātaka (Jv382, 412), chính Moggallāna mới là người tái sinh làm Canda. Mặt trăng không thể di chuyển trên bầu trời nếu không có sự cho phép của Candimā, và ông có thể ngăn chặn chuyển động của nó theo ý muốn (Ví dụ, DhA.ii.143, 146; iii.97).

Người ta kể rằng có lần, khi Candimā bị Rāhu Asurinda bắt giữ, ông đã cầu khẩn Đức Phật bằng một bài kệ và Đức Phật đã xin Rāhu thả ông ra, và lời thỉnh cầu đó đã được chấp thuận (Si50). Vị thần Candimāsa được nhắc đến (Si51) là đã đến thăm Đức Phật có lẽ chính là Candimā. Mặt trăng được thờ phụng khi người ta mong muốn có con (Ví dụ, J.iv.1).

Truyện Sasa Jātaka (số 513) kể lại chi tiết câu chuyện về việc, do sự hy sinh của Bồ tát khi sinh ra là một con thỏ, Sakka đã vẽ hình một con thỏ trên mặt trăng, dấu hiệu này sẽ được nhìn thấy trong suốt kiếp này (Ji172).

IX. Candima (S.i,50) (Nguyệt Thiên tử, Tạp 22.8 Nguyệt Thiên tử, Ðại 2, 155a) (Biệt Tạp 9.7, Ðại 2, 436a)

1) Thế Tôn trú ở Sàvatthi (Xá-vệ).
Lúc bấy giờ, Thiên tử Candima bị Ràhu, vua A-tu-la bắt. Rồi Thiên tử Candima, tưởng niệm đến Thế Tôn, trong lúc ấy nói lên bài kệ này:
2)
Ðảnh lễ đấng Giác Ngộ,
Bậc Anh Hùng muôn thuở,
Ngài là bậc Giải Thoát,
Thoát ly thật viên mãn,
Còn con bị trói buộc,
Hãy cho con quy ngưỡng.
3) Rồi Thế Tôn, vì Thiên tử Candima, nói lên bài lệ này cho Ràhu, vua A-tu-la:
Canda đã quy y,
Như Lai, bậc La-hán,
Ràhu, hãy thả nó,
Vì chư Phật thương đời.
4) Rồi Ràhu, vua A-tu-la, giải thoát cho Thiên tử Candima. Như bị hốt hoảng, Ràhu đi đến Vepacitti, vua A-tu-la, run sợ, lông tóc dựng ngược và đứng một bên. Và Vepacitti, vua A-tu-la, nói lên bài kệ cho Ràhu, vua A-tu-la, đang đứng một bên:
5)
Vì sao, như hốt hoảng,
Ràhu thả Canda,
Ông đến, lòng run sợ,
Ông đứng, tâm kinh hoàng?
6)
— Ðầu con bể thành bảy,
Ðời con không hạnh phúc,
Với lời kệ đức Phật,
Nếu không thả Canda.