1. Isidatta.-A Thera. He was the son of a caravan guide at Vaddhagāma (v.l. Velugāma) in Avanti. By correspondence he became the unseen friend of Citta-gahapati of Macchikāsanda. The latter once sent him a letter regarding the excellences of the Buddha, and Isidatta, being pleased with the account given of the Buddha's religion, entered the Order under Mahā-Kaccāna and in due course became an arahant. Later, with Mahā-Kaccāna's leave, he visited the Buddha in the Majjhimadesa and was warmly received by him (ThagA.i.238). A verse uttered by Isidatta, in response to the Buddha's enquiry regarding his welfare, is recorded in the Therāgāthā (v.120).

Isidatta had been a householder in the time of Vipassī Buddha and once, having seen the Buddha walking along the street and being pleased with his demeanour, he gave him an āmoda-fruit (ThagA. loc. cit.). He is, probably, identical with Amodapaliya of the Apadāna (ii.447).

According to the Samyutta Nikāya (iv.283-8, also AA.i.210), Isidatta was once staying with a number of senior monks at Macchikāsanda in the Ambātaka grove. Citta-gahapati invited the monks to a meal. On this occasion Citta asked a question regarding the Buddha's teaching on the diversity of the elements. The chief Elder, being unable to answer, remained silent. Isidatta, though the most junior of the whole company, obtained the chief Elder's permission, and answered the question to the satisfaction of Citta. Citta likewise asked questions regarding various views, such as the infinity of the world, etc. At the end of the discourse, Citta discovered, by accident, that the Elder who had preached to him was none other than his unseen friend, Isidatta. Delighted with the discovery, he invited Isidatta to spend his time at a Macchikāsanda, promising to provide him with all requisites. But that same day Isidatta left Macchikāsanda and never returned. Because, says Buddhaghosa (AA.i.210), he did not wish to stay after having been recognised.

1. Isidatta. - Một vị Thượng tọa. Ngài là con trai của một người dẫn đường cho đoàn lữ hành tại Vaddhagāma (vl Velugāma ) ở Avanti . Qua thư từ, ngài trở thành người bạn vô hình của Citta-gahapati ở Macchikāsanda . Vị này đã từng gửi cho ngài một lá thư về những đức hạnh của Đức Phật , và Isidatta, rất hài lòng với những lời kể về giáo lý của Đức Phật, đã gia nhập Tăng đoàn dưới sự chỉ dạy của Mahā-Kaccāna và sau đó đã đắc quả A-la-hán. Sau đó, với sự cho phép của Mahā-Kaccāna, ngài đã đến viếng thăm Đức Phật tại Majjhimadesa và được Ngài tiếp đón nồng hậu (ThagA.i.238). Một bài kệ do Isidatta đọc lên để đáp lại lời hỏi thăm của Đức Phật về sức khỏe của ngài, được ghi lại trong Therāgāthā (v.120).

Isidatta là một gia chủ vào thời Đức Phật Vipassī , và một lần, khi thấy Đức Phật đi trên phố và hài lòng với phong thái của Ngài, ông đã dâng cho Ngài một quả āmoda (ThagA. loc. cit.). Có lẽ, ông giống hệt với Amodapaliya trong Apadāna (ii.447).

Theo Samyutta Nikāya (iv.283-8, cũng AA.i.210), Isidatta đã từng ở cùng một số vị sư cao cấp tại Macchikāsanda trong khu rừng Ambātaka . Citta-gahapati mời các vị sư đến dùng bữa. Nhân dịp này, Citta đã hỏi một câu hỏi liên quan đến giáo lý của Đức Phật về sự đa dạng của các yếu tố. Vị Trưởng lão, không thể trả lời, đã im lặng. Isidatta, mặc dù là người trẻ nhất trong cả nhóm, đã xin phép Trưởng lão và trả lời câu hỏi khiến Citta hài lòng. Citta cũng hỏi những câu hỏi liên quan đến nhiều quan điểm khác nhau, chẳng hạn như sự vô tận của thế giới, v.v. Vào cuối bài giảng, Citta tình cờ phát hiện ra rằng vị Trưởng lão đã thuyết giảng cho anh ta không ai khác chính là người bạn vô hình của anh ta, Isidatta. Vui mừng với khám phá này, anh ta đã mời Isidatta ở lại Macchikāsanda, hứa sẽ cung cấp cho anh ta mọi nhu yếu phẩm. Nhưng ngay ngày hôm đó, Isidatta rời Macchikāsanda và không bao giờ quay trở lại. Bởi vì, theo Buddhaghosa (AA.i.210), ông không muốn ở lại sau khi đã được nhận diện.

Wiki Tâm Học -Danh sách : Tương Ưng bộ .TU052 - Tập IV- Chương Bảy – Tương Ưng Tâm

II. Isidattà (1) (S.iv,283)

1) Một thời, nhiều Tỷ-kheo trưởng lão trú ở Macchikàsanda, tại rừng Ambàtaka.

2) Rồi cư sĩ Citta đi đến các Tỷ-kheo trưởng lão; sau khi đến, đảnh lễ các Tỷ-kheo trưởng lão rồi ngồi xuống một bên.

3) Ngồi một bên, cư sĩ Citta thưa với các Tỷ-kheo trưởng lão:

— Bạch chư Thượng tọa, mong rằng chư vị trưởng lão ngày mai nhận lời mời dùng bữa ăn của con.

Các Tỷ-kheo trưởng lão im lặng nhận lời.

4) Rồi cư sĩ Citta, sau khi biết các Tỷ-kheo trưởng lão đã nhận lời, từ chỗ ngồi đứng dậy, đảnh lễ các Tỷ-kheo trưởng lão, thân phía hữu hướng về các vị rồi ra đi.

5) Các vị Tỷ-kheo trưởng lão, sau khi đêm ấy đã mãn, vào buổi sáng đắp y, cầm y bát, đi đến trú xứ của cư sĩ Citta; sau khi đến, ngồi xuống chỗ đã soạn sẵn.

6) Cư sĩ Citta đi đến các Tỷ-kheo trưởng lão; sau khi đến, đảnh lễ các Tỷ-kheo trưởng lão rồi ngồi xuống một bên.

7) Ngồi một bên, cư sĩ Citta thưa với Tôn giả Thera:

— Thưa Tôn giả Thera, “Giới sai biệt, giới sai biệt” (dhàtunànattam) được nói đến như vậy. Bạch Thượng tọa, cho đến như thế nào, Thế Tôn nói đến giới sai biệt?

Khi được nghe nói vậy, Tôn giả Thera giữ im lặng.

8) Lần thứ hai, cư sĩ Citta thưa với Tôn giả Thera:

— Thưa Tôn giả Thera, “Giới sai biệt, giới sai biệt” được nói đến như vậy. Bạch Thượng tọa, cho đến như thế nào, Thế Tôn nói đến giới sai biệt?

Lần thứ hai, Tôn giả Thera giữ im lặng.

9) Lần thứ ba, gia chủ Citta thưa với Tôn giả Thera:

— Thưa Tôn giả Thera, “Giới sai biệt, giới sai biệt” được nói đến như vậy. Bạch Thượng tọa, cho đến như thế nào, Thế Tôn nói đến giới sai biệt?

Lần thứ ba, Tôn giả Thera giữ im lặng.

10) Lúc bấy giờ, Tôn giả Isidattà là Tỷ-kheo mới tu nhất trong chúng Tỷ-kheo ấy.

11) Rồi Tôn giả Isidattà thưa với Tôn giả Thera:

— Bạch Thượng tọa, con xin trả lời câu hỏi ấy của cư sĩ Citta.

— Này Isidattà, hãy trả lời câu hỏi ấy của gia chủ Citta.

12) — Này Gia chủ, có phải Ông hỏi: “‘Giới sai biệt, giới sai biệt’, bạch Thượng tọa Thera, được nói đến như vậy. Cho đến như thế nào, bạch Thượng tọa, Thế Tôn nói đến về giới sai biệt” chăng?

— Thưa vâng, bạch Thượng tọa.

— Này Gia chủ, Thế Tôn nói về giới sai biệt tánh như sau: “Nhãn giới, sắc giới, nhãn thức giới… Ý giới, pháp giới, ý thức giới”. Cho đến như vậy, này Cư sĩ, Thế Tôn nói về giới sai biệt tánh.

13) Gia chủ Citta, sau khi hoan hỷ, tín thọ lời Tôn giả Isidattà nói, tự tay làm cho thỏa mãn, tự tay cúng dường các Tỷ-kheo trưởng lão với các món ăn thượng vị loại cứng và loại mềm.

14) Các Tỷ-kheo trưởng lão, sau khi ăn xong, rời tay khỏi bát, từ chỗ ngồi đứng dậy và ra đi.

15) Rồi Tôn giả Thera nói với Tôn giả Isidattà:

— Lành thay, này Hiền giả Isidattà, câu hỏi này đã được Ông trả lời. Câu hỏi này không được ta trả lời. Này Hiền giả Isidattà, trong dịp khác, nếu câu hỏi tương tự khởi lên, Hiền giả hãy trả lời như vậy.

III. Isidattà (2) (S.iv,285)

1) Một thời, một số đông Tỷ-kheo trưởng lão trú ở Macchikàsanda, tại rừng Ambàtaka.

2) Rồi gia chủ Citta đi đến các Tỷ-kheo trưởng lão; sau khi đến, đảnh lễ các Tỷ-kheo trưởng lão rồi ngồi xuống một bên.

3) Ngồi một bên, gia chủ Citta thưa với các Tỷ-kheo trưởng lão:

— Bạch chư Thượng tọa, mong rằng chư vị Trưởng lão ngày mai nhận lời mời dùng bữa ăn của con.

Các Tỷ-kheo trưởng lão im lặng nhận lời.

4) Rồi gia chủ Citta, sau khi biết các Tỷ-kheo trưởng lão đã nhận lời, từ chỗ ngồi đứng dậy, đảnh lễ các Tỷ-kheo trưởng lão, thân phía hữu hướng về các vị ấy rồi ra đi.

5) Các Tỷ-kheo trưởng lão ấy, sau khi đêm ấy đã mãn, vào buổi sáng, đắp y, cầm y bát, đi đến trú xứ của gia chủ Citta; sau khi đến, ngồi xuống trên chỗ đã soạn sẵn.

6) Rồi gia chủ Citta đi đến Tỷ-kheo trưởng lão; sau khi đến, đảnh lễ các Tỷ-kheo trưởng lão rồi ngồi xuống một bên.

7) Ngồi một bên, gia chủ Citta bạch Tôn giả Thera:

— Bạch Thượng tọa Thera, có một số (tà) kiến này khởi lên ở đời: “Thế giới là thường còn, hay thế giới là không thường còn? Thế giới là hữu biên, hay thế giới là vô biên? Sinh mạng và thân thể là một, hay sinh mạng và thân thể là khác? Như Lai có tồn tại sau khi chết, hay Như Lai không tồn tại sau khi chết? Như Lai có tồn tại và không tồn tại sau khi chết, hay Như Lai không tồn tại và không không tồn tại sau khi chết?”. Lại có thêm 62 tà kiến này được nói lên trong kinh Phạm Võng. Bạch Thượng tọa, các tà kiến này do cái gì có mặt, chúng có mặt? Do cái gì không có mặt, chúng không có mặt?

Khi được nói vậy, Tôn giả Thera im lặng.

8) Lần thứ hai, gia chủ Citta…

9) Lần thứ ba, gia chủ Citta bạch Tôn giả Thera:

— Bạch Thượng tọa Thera, có một số (tà) kiến này khởi lên ở đời: “Thế giới là thường còn, hay thế giới là vô thường? Thế giới là hữu biên, hay thế giới là vô biên? Sinh mạng và thân thể là một, hay sinh mạng và thân thể là khác? Như Lai có tồn tại sau khi chết, hay Như Lai không tồn tại sau khi chết? Như Lai có tồn tại và không tồn tại sau khi chết, hay Như Lai không tồn tại và không không tồn tại sau khi chết?” Lại có thêm 62 tà kiến này được nói lên trong kinh Phạm Võng. Bạch Thượng tọa, các tà kiến này do cái gì có mặt, chúng có mặt? Do cái gì không có mặt, chúng không có mặt?

Lần thứ ba, Tôn giả Thera giữ im lặng.

10) Lúc bấy giờ, Tôn giả Isidattà là Tỷ-kheo mới tu nhất trong chúng Tỷ-kheo ấy.

11) Rồi Tôn giả Isidattà thưa với Tôn giả Thera:

— Bạch Thượng tọa, con xin trả lời câu hỏi ấy của gia chủ Citta.

— Này Isidattà, hãy trả lời câu hỏi ấy của gia chủ Citta.

12) — Này Gia chủ, có phải Ông hỏi như sau: “Bạch Thượng tọa Thera, có một số (tà) kiến này khởi lên ở đời: ‘Thế giới là thường còn…’ Bạch Thượng tọa, các tà kiến này do cái gì có mặt, chúng có mặt? Do cái gì không có mặt, chúng không có mặt” chăng?

— Thưa vâng, bạch Thượng tọa.

— Này Gia chủ, một số (tà) kiến này khởi lên ở đời: “Thế giới là thường còn, hay thế giới là vô thường? Thế giới là hữu biên, hay thế giới là vô biên? Sinh mạng và thân thể là một, hay sinh mạng và thân thể là khác? Như Lai có tồn tại sau khi chết, hay Như Lai không tồn tại sau khi chết? Như Lai có tồn tại và không tồn tại sau khi chết, hay Như Lai không tồn tại và không không tồn tại sau khi chết?” Lại có thêm 62 tà kiến này được nói lên trong kinh Phạm Võng. Này Gia chủ, do thân kiến có mặt, nên các tà kiến này có mặt. Do thân kiến không có mặt, nên chúng không có mặt?

13) — Bạch Thượng tọa, như thế nào là thân kiến có mặt?

— Ở đây, này Gia chủ, kẻ vô văn phàm phu không được thấy các bậc Thánh, không thuần thục pháp các bậc Thánh, không tu tập pháp các bậc Thánh, không được thấy các bậc Chân nhân, không thuần thục pháp các bậc Chân nhân, không tu tập pháp các bậc Chân nhân. Họ quán sắc như là tự ngã, hay tự ngã như là có sắc, hay sắc ở trong tự ngã, hay tự ngã ở trong sắc… quán thọ như là tự ngã… tưởng… các hành… quán thức như là tự ngã, hay tự ngã như là có thức, hay thức ở trong tự ngã, hay tự ngã ở trong thức. Như vậy, này Gia chủ, là thân kiến có mặt.

14) — Và như thế nào, bạch Thượng tọa, là thân kiến không có mặt?

— Ở đây, này Gia chủ, vị Ða văn Thánh đệ tử được thấy các bậc Thánh, thuần phục pháp các bậc Thánh, tu tập pháp các bậc Thánh, được thấy các bậc Chân nhân, thuần thục pháp các bậc Chân nhân, tu tập pháp các bậc Chân nhân. Vị ấy không quán sắc như là tự ngã, hay tự ngã như là có sắc, hay sắc ở trong tự ngã, hay tự ngã ở trong sắc, không quán thọ… tưởng… hành… không quán thức như tự ngã, hay tự ngã như là có thức, hay thức ở trong tự ngã, hay tự ngã ở trong thức. Như vậy, này Gia chủ, là thân kiến không có mặt.

15) — Bạch Thượng tọa, Tôn đức (Ayyo) Isidattà từ đâu đến?

— Này Gia chủ, tôi từ Avanti đến.

— Bạch Thượng tọa, tại Avanti, có một thiện nam tử tên Isidattà, một người bạn xa cách của chúng tôi, đã xuất gia tu hành?

— Thưa phải, này Gia chủ.

— Bạch Thượng tọa, hiện nay Tôn giả ấy ở đâu?

Khi được nói vậy, Tôn giả Isidattà im lặng.

— Bạch Thượng tọa, có phải Tôn đức ấy là Isidattà chăng?

— Thưa phải, này Gia chủ.

— Vậy bạch Thượng tọa, Tôn đức Isidattà hãy thỏa thích ở tại Macchikàsanda. Khả ái là rừng Ambàtaka! Con sẽ hết sức cố gắng để cúng dường Tôn đức Isidattà với các vật dụng như y, đồ ăn khất thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh.

— Thật là lời nói chí thiện, này Gia chủ.

16) Rồi Gia chủ Citta hoan hỷ, tín thọ lời nói của Tôn giả Isidattà, tự tay làm thỏa mãn, tự tay cúng dường các Tỷ-kheo trưởng lão với các món ăn thượng hạng loại cứng và loại mềm.

17) Rồi các Tỷ-kheo trưởng lão, sau khi ăn xong, rời tay khỏi bát, từ chỗ ngồi đứng dậy và ra đi.

18) Rồi Tôn giả Thera nói với Tôn giả Isidattà:

— Lành thay, này Hiền giả Isidattà, câu hỏi này đã được Hiền giả trả lời. Câu hỏi này không được ta trả lời. Này Hiền giả Isidattà, trong dịp khác, nếu câu hỏi tương tự khởi lên, Hiền giả hãy trả lời như vậy.