Chú Giải Kinh Pháp Cú Quyển IV

Phẩm Bà La Môn: Tích Trưởng Lão Mahāpaṇṭhaka

“Yassa rāgo ca doso ca
Māno makkho ca pātito
Sāsaporiva āragga tamahaṃ
Brūmi brāhmaṇaṃ”.

“Người bỏ rơi tham sân
Không mạn không ganh tị
Như hột cải đầu kim
Ta gọi Bà-la-môn”.

Kệ Ngôn nầy được Đức Thế Tôn thuyết ra khi Ngài ngự nơi Veḷuvana, đề cập đến Trưởng lão Mahāpaṇṭhaka.

Tương truyền rằng: Trưởng lão Cūlapaṇṭhaka vì không thuộc bốn câu kệ, đã bị anh mình đuổi ra khỏi Tịnh xá rằng:

– Nầy Cūlapaṇṭhaka! Đối với Giáo Pháp thì ngươi thiếu duyên, đối với đời sẽ là người không có tài sản, thế thì còn lợi ích chi nữa đối với người sống trong Tịnh xá nầy, ngươi hãy rời khỏi đây đi.

Rồi Trưởng lão Mahāpaṇṭhaka đóng cửa Tịnh xá lại. Chư Tỳ khưu bàn luận cùng nhau rằng:

– Nầy chư Hiền, Ngài Mahāpaṇṭhaka đóng cửa Tịnh xá lại. Chư Tỳ khưu bàn luận cùng nhau rằng:

– Nầy chư Hiền, Ngài Mahāpaṇṭhaka còn hành động như thế, hẳn bậc Vô Lậu còn sân hận.

Bậc Đạo Sư ngự đến phán hỏi rằng:

– Nầy chư Tỳ khưu! Giờ đây các ngươi đang ngồi bàn luận về vấn đề gì?

Chư Tỳ khưu trình bạch lên vấn đề mình đang luận bàn, Ngài dạy:

– Nầy các Tỳ khưu! Các phiền não như tham, sân… hằng không có đối với Bậc Lậu Tận, nhưng con Như Lai có hành động như thế vì hướng đến Pháp.

Rồi Ngài nói lên kệ ngôn rằng: “Người bỏ rơi tham sân. Không mạn không ganh tị. Như hột cải đầu kim. Ta gọi Bà-la-môn”.

CHÚ GIẢI:
Āragga…: nghĩa là phiền não như tham, sân…

Makkho: là sự xem thường ân đức của người khác, những phiền não hậu mạn ấy, người nào đã bỏ rơi như hạt cải rơi khỏi đầu kim. Các phiền não ấy không còn trong tâm giống như hạt cải không dính trên đầu kim, ta gọi người ấy là Bà la môn.

Dứt Pháp thoại, nhiều người chứng đạt Quả Dự Lưu.

Dịch Giả Cẩn Đề
Trách em học kệ mãi không vô,
Đại lộ làm ra vẻ đuổi xô,
Tăng chúng tám phàm không thấu lý,
Chê Ngài Lậu tận cũng còn thô,
Phật dạy: Con ta hết cứ sân,
Cống cao, hư ngụy, cũng không gần,
Đầu kim hột cải không hề dính,
Ta gọi Bà la môn chánh chân.
DỨT TÍCH TRƯỞNG LÃO MAHĀPAṆṬHAKA

• Mahāpanthaka Thera

Là anh trai của Cūlapanthaka (qv) và là cháu của Dhanasetthi ở Rājagaha. Ngài đã cùng ông nội đến nghe Đức Phật thuyết pháp, thành tâm tín thành và xuất gia. Ngài trở nên tinh thông Giáo Pháp, và sau đó, thọ giới cao hơn và đắc quả A-la-hán, đặc biệt thông thạo Tứ Thiền Vô Sắc (arūpajhāna). Về sau, ngài được tuyên bố là bậc xuất chúng trong số những vị tinh thông về sự tiến triển của tâm thức (saññāvivattakusalānam) (Ai24).

Quyết tâm đạt được địa vị cao quý như vậy của ngài được hình thành vào thời Đức Phật Padumuttara, khi ngài nghe một vị tỳ kheo cũng được Đức Phật tôn vinh như vậy. ThagA.i.490f.; AA.i.118f; chi tiết về Mahāpanthaka được trình bày trong Cūlapanthaka. Những chi tiết này có thể được tìm thấy trong Ji114ff.; DhA.i.241ff.

Một tập hợp các bài kệ do ngài thốt ra trong niềm vui đạt được được đưa vào Theragāthā. Thag.vss.510 17.

• Mahāpanthaka Thera

The elder brother of Cūlapanthaka (q.v.) and grandson of Dhanasetthi of Rājagaha. He went with his grandfather to hear the Buddha preach, won faith, and entered the Order. He became skilled in the Doctrine, and, in due course, received higher ordination and became an arahant, with special proficiency in the four arūpajhānas. Later, he was declared pre eminent among those skilled in the evolution of consciousness (saññāvivattakusalānam) (A.i.24).

His resolve to win such eminence was made in the time of Padumuttara Buddha when he heard a monk similarly honoured by the Buddha. ThagA.i.490f.; AA.i.118f; details about Mahāpanthaka are given see Cūlapanthaka. They are to be found in J.i.114ff.; DhA.i.241ff.

A set of verses uttered by him in the joy of attainment is included in the Theragāthā. Thag.vss.510 17.