• Kisāgotamī

1. Kisāgotamī Therī.-An arahant. She was declared chief among women disciples with respect to the wearing of coarse robes (lūkhacīvara-dharānam) (A.i.25; the DhA.iv.156 contains a story of the Buddha speaking to Sakka the praises of Kisāgotamī). She came from a poor family in Sāvatthi (of a setthikula, which had fallen on evil days, says the Apadāna p.565, vs.19). Gotamī was her name - she was called Kisā because of her thinness. She was married into a rich family, by whom she was disdainfully treated; but as soon as she bore a son she was shown respect.

(Except by her husband says the Apadāna loc. cit.20. The DhA.ii.270ff account, however, makes no mention of her ill treatment; on the contrary, it leads us to expect that she should have been greatly esteemed because, prior to her arrival, her father-in-law's wealth, forty crores in amount, had all turned into charcoal. When she touched the charcoal it once more became gold. This account is found also in SA.i.149).

The boy, however, died when just old enough to run about; his mother, distraught with grief, fearful lest the dead child should be taken from her, went about with him on her hip, seeking medicine to revive his life. People laughed at her, until one wise man, realizing her condition, directed her to the Buddha. The Buddha asked her to bring him a mustard seed from a house where no one had yet died. In the course of her search for the impossible her frenzy left her, and having grasped the truth, she laid the child in the charnel field, and returning to the Master begged admission to the Order. She became a Sotāpanna, and soon after, when her insight was developed, the Buddha appeared before her in a blaze of radiance and, listening to his words, she became an arahant. (ThigA.174ff; Ap.ii.564f; DhA.i.270ff; AA.i.205).

In the verses ascribed to her in the Therīgāthā (vv.213-23), she incorporates the story of Patācārā in her own psalm, as though to utter more fully the pageant and tragedy inherent in woman's lot, whereof her own sorrow was but a phase.

In the time of Padumuttara Buddha she was a householder's daughter in Hamsavatī, and having heard the Buddha assign to a bhikkhunī the foremost rank among wearers of coarse robes, she vowed that one day the same rank should be her's.

In the time of Kassapa Buddha she was the fifth daughter of Kikī and her name was Dhammā. Then she entered the Order and lived a celibate life (Ap.ii.564f; ThigA.190f). She is identified with the lizard in the Tittira Jātaka (J.iii.543).

The Samyutta Nikāya (i.129f) records a visit paid to her by Māra as she sat resting in Andhavana. He was forced to retire discomfited.

2. Kisāgotamī.-A Khattiya-maiden of Kapilavatthu. She saw from her balcony Siddhattha Gotama returning in his chariot to his palace on receipt of the news that a son had been born to him. Gotamī was gladdened by the sight of him, and gave vent to her exultation in the famous "nibbutā-pada" (nibuttā nūna sā mātā, etc.).

Gotama was pleased by the mention of the word nibbuta, which to him meant deliverance, and as a mark of his gratitude sent her the necklace of pearls which he wore, worth one hundred thousand. She accepted it gladly as a token of his love (J.i.60f; BuA.232f). She is sometimes spoken of as a cousin of Gotama, his father's brother's daughter (pitucchādhītā). (E.g., DhA.i.70; DhSA.34. A parallel has been drawn between this story and that of Luke xi.27).

3. Kisāgotamī.-Wife of the Buddha Phussa in his last lay life. Their son was Ananda. Bu.xix.16.

4. Kisāgotamī.-One of the chief women supporters of the Buddha Tissa. Bu.xviii.23.

• Kisāgotamī

1. Ni sư Kisāgotamī. Một vị A-la-hán. Bà được tuyên bố là đệ nhất trong số các nữ đệ tử về việc mặc y thô (lūkhacīvara-dharānam) (Ai25; DhA.iv.156 có câu chuyện Đức Phật ca ngợi Kisāgotamī với Sakka). Bà xuất thân từ một gia đình nghèo ở Sāvatthi (thuộc một gia đình setthikula, rơi vào những ngày đen tối, theo Apadāna trang 565, câu 19). Bà tên là Gotamī - bà được gọi là Kisā vì thân hình gầy gò. Bà được gả vào một gia đình giàu có, bị họ đối xử khinh miệt; nhưng ngay khi bà sinh con trai, bà đã được mọi người kính trọng.

(Ngoại trừ chồng bà, theo Apadāna loc. cit.20. Tuy nhiên, bản tường thuật DhA.ii.270ff không đề cập đến việc bà bị đối xử tệ bạc; ngược lại, nó khiến chúng ta mong đợi rằng bà đáng lẽ phải được kính trọng rất nhiều vì trước khi bà đến, tài sản của cha chồng bà, bốn mươi crore, đã biến thành than củi. Khi bà chạm vào than củi, nó lại biến thành vàng một lần nữa. Bản tường thuật này cũng được tìm thấy trong SA.i.149).

Tuy nhiên, cậu bé đã chết khi vừa đủ lớn để chạy quanh; mẹ của cậu, đau buồn tột độ, sợ rằng đứa con đã chết sẽ bị cướp khỏi tay mình, đã đi khắp nơi với cậu bé trên hông, tìm thuốc để cứu sống cậu. Mọi người cười nhạo bà, cho đến khi một người đàn ông thông thái, nhận ra tình trạng của bà, đã chỉ dẫn bà đến gặp Đức Phật. Đức Phật yêu cầu bà mang đến cho Ngài một hạt cải từ một ngôi nhà mà chưa có ai chết. Trong quá trình tìm kiếm điều không thể, cơn điên cuồng của bà đã rời khỏi bà, và sau khi nắm bắt được sự thật, bà đặt đứa trẻ vào bãi tha ma và trở về với Đức Phật cầu xin được gia nhập Tăng đoàn. Bà đã trở thành một vị Sotāpanna, và ngay sau đó, khi tuệ giác của bà đã phát triển, Đức Phật đã xuất hiện trước mặt bà trong ánh hào quang rực rỡ và lắng nghe lời dạy của Ngài, bà đã trở thành một vị A-la-hán. (ThigA.174ff; Ap.ii.564f; DhA.i.270ff; AA.i.205).

Trong những câu thơ được cho là của bà trong Therīgāthā (câu 213-23), bà đã đưa câu chuyện về Patācārā vào bài thánh ca của riêng mình, như thể để nói lên đầy đủ hơn sự hào nhoáng và bi kịch vốn có trong số phận của người phụ nữ, mà nỗi buồn của riêng bà chỉ là một giai đoạn.

Vào thời Đức Phật Padumuttara, bà là con gái của một gia chủ ở Hamsavatī, và sau khi nghe Đức Phật chỉ định cho một tỳ khưu ni địa vị cao nhất trong số những người mặc y thô, bà đã nguyện rằng một ngày nào đó bà sẽ đạt được địa vị tương tự.

Vào thời Đức Phật Kassapa, bà là con gái thứ năm của Kikī và tên là Dhammā. Sau đó, bà xuất gia và sống cuộc đời độc thân (Ap.ii.564f; ThigA.190f). Bà được đồng nhất với con thằn lằn trong Tittira Jātaka (J.iii.543).

Kinh Tương Ưng Bộ (Samyutta Nikāya, i.129f) ghi lại cảnh Māra đến thăm bà khi bà đang nghỉ ngơi ở Andhavana. Hắn buộc phải lui về trong tâm trạng chán nản.

2. Kisāgotamī. - Một thiếu nữ Khattiya ở Kapilavatthu. Từ ban công, nàng nhìn thấy Siddhattha Gotama đang trên xe ngựa trở về cung điện sau khi nhận được tin một hoàng tử đã chào đời. Gotamī rất vui mừng khi nhìn thấy chàng, và thốt lên niềm hân hoan trong câu "nibbutā-pada" nổi tiếng (nibuttā nūna sā mātā, v.v.).

Đức Phật Cồ Đàm rất vui mừng khi nghe nhắc đến từ nibbuta, mà đối với ngài có nghĩa là giải thoát, và để tỏ lòng biết ơn, ngài đã gửi tặng nàng chuỗi ngọc trai mà ngài đeo, trị giá một trăm ngàn. Nàng vui vẻ nhận lấy như một vật chứng cho tình yêu của ngài (Ji60f; BuA.232f). Đôi khi nàng được nhắc đến như là em họ của Đức Phật Cồ Đàm, con gái của ông nội ngài (pitucchādhītā). (Ví dụ, DhA.i.70; DhSA.34. Có một sự tương đồng giữa câu chuyện này và câu chuyện trong Luca chương 10.27).

3. Kisāgotamī. - Vợ của Đức Phật Phussa trong kiếp sống tại gia cuối cùng của Ngài. Con trai của họ là Ananda. Bu.xix.16.

4. Kisāgotamī.-Một trong những người nữ ủng hộ chính của Đức Phật Tissa. Bu.xviii.23.

I. Giới thiệu chung ( lấy từ wiki tiếng Anh translate)

Kisa Gotami là vợ của một người giàu có ở Savatthi . Câu chuyện của cô là một trong những câu chuyện nổi tiếng nhất trong Phật giáo . Sau khi mất đi đứa con duy nhất của mình, Kisa Gotami trở nên tuyệt vọng và hỏi liệu có ai có thể giúp cô ấy không. Nỗi buồn của cô quá lớn khiến nhiều người nghĩ rằng cô đã mất trí. Một ông già bảo cô đến gặp Đức Phật. Đức Phật nói với cô ấy rằng ngài có thể làm cho đứa trẻ sống lại nếu cô ấy tìm được hạt cải trắng từ một gia đình không có ai chết. Cô tuyệt vọng đi hết nhà này đến nhà khác, nhưng trong sự thất vọng của cô, cô không thể tìm thấy ngôi nhà nào mà không phải chịu cái chết của một thành viên trong gia đình. Cuối cùng cô nhận ra rằng không có ngôi nhà nào thoát khỏi sự chết chóc. Cô quay trở lại với Đức Phật, người đã an ủi cô và giảng cho cô chân lý. Cô đã thức tỉnh và bước vào giai đoạn giác ngộ đầu tiên . Cuối cùng, cô ấy đã trở thành một vị A-la-hán .

Câu Kinh Pháp Cú sau đây ^[1] (bằng tiếng Pali và tiếng Anh) gắn liền với câu chuyện của cô:

Trong “Gotami Sutta” ( SN 5.3), Tỳ khưu Kisa Gotami tuyên bố:Tôi đã vượt qua việc giết các con trai [của tôi],đã kết thúccho [tìm kiếm của tôi về] đàn ông.Tôi không đau buồn,Tôi không khóc …Nó ở khắp mọi nơi bị phá hủy – vui mừng.Khối bóng tối tan tành.Sau khi đánh bại đội quân tử thần,không có lên men tôi sống. ^[2]

Hạnh phúc quả thật là mẹ
Hạnh phúc quả thật là người cha
Hạnh phúc quả thật là người vợ
Ai là chúa thật hiển hách

Câu chuyện là nguồn gốc của câu cách ngôn phổ biến: “Người sống thì ít, người chết thì nhiều”.

Một truyền thống văn học đã phát triển xung quanh câu chuyện của Kisa Gotami, phần lớn nó ở dạng truyền miệng và trong các vở kịch địa phương ở phần lớn châu Á. Therigatha (hay ” Những câu kinh của các Ni trưởng”) trong Kinh điển Pali kể lại một phiên bản của câu chuyện. Một số phiên bản thay thế tương tự phổ biến cũng tồn tại. ^[3]

II. Từ Tỳ-khưu-niKisā-Gotamī (Đệ nhất mặc y thô tháo) – Con Gái Đức Phật

Cổ sử truyện

CON GÁI ĐỨC PHẬT

(Hành trạng của chư Thánh ni

& những cận sự nữ đặc biệt và thù thắng)

Minh Đức Triều Tâm Ảnh
Nhà Xuất Bản Văn Học

Tái bản 2014

Đệ tử Chánh Trí diễn đọc

Tỳ-khưu-ni Kisā-Gotamī

(Đệ nhất mặc y thô tháo)
 

Vị tỳ-khưu-ni này đã có căn duyên sâu dày từ quá khứ, là cô công chúa thứ năm trong bảy chị em như đã kể trong nhiều truyện trước. Do phước báo bất đồng, cô sinh ra trong thời đức Phật Gotama, tại kinh thành Sāvatthi ở một gia đình triệu phú bị sạt nghiệp, tài sản bị khánh tận nên đời sống vật chất vô cùng khó khăn. Từ nhỏ, cô tên là Gotamī, nhưng do có một thân hình gầy gò, mảnh khảnh (kisa) nên mọi người thường gọi là Kisā-Gotamī.

Lớn lên, về nhà chồng, ngoại trừ được chồng thương yêu còn mọi người ai cũng không ưa cô, khinh ghét cô vì là con nhà nghèo. Tuy nhiên, khi cô sinh được một đứa bé trai kháu khỉnh, dễ thương thì ai cũng thay đổi thái độ.

Nhìn đứa bé biết đi, biết chạy, bụ bẫm, hồng hào, xinh đẹp, cô rất được an ủi, là niềm vui cho cô, niềm tự hào của cô. Tuy nhiên, từ trong sâu thẳm tâm hồn, cô đã chớm nở một nỗi buồn: “Trước đây họ khinh ghét ta, đối xử với ta không ra gì; nhưng khi sinh cho họ một đứa bé trai mạnh khỏe, đẹp như thiên thần thì họ thay đổi thái độ. Hóa ra, tâm địa con người là thế sao?!”

Nhờ nuôi dưỡng chu đáo, sự chăm sóc tế nhị của người mẹ, đứa bé càng ngày ngoan ngoãn, dễ thương, được mọi người yêu quý, nâng bồng, cưng chiều như bảo vật. Riêng nàng, nàng biết rõ, nó chính là mạng sống thứ hai của nàng.

Tuy nhiên, vô thường không vị nể một ai. Hôm kia, đùng một cái, một căn bệnh cấp tính, không rõ nguyên do, tử thần lạnh lùng và tàn nhẫn lấy lưỡi hái đoạn lìa mạng sống của đứa trẻ chẳng chút xót thương. Như điên như cuồng, cô Kisā-Gotamī, ẵm bồng xác đứa nhỏ trên tay đi lang thang khắp hang cùng, ngõ hẻm nhờ người cứu chữa! Cô không tin nó đã thật sự chết. Ai cũng đưa mắt cám cảnh thương hại, nhưng thuốc nào có thể cứu được xác chết?

Có một lão trượng, một người hiền, thoáng nhìn qua đã biết rõ cô gái trẻ vì thương con nên đã bấn loạn tâm thần rồi, mọi lời khuyên đều vô ích. Trên thế gian này, có một người, có thể cảm hóa, chuyển hóa trạng thái rối loạn tâm lý của cô được, bèn nói:

– Này con gái! Hãy đi đến đại tịnh xá Kỳ Viên. Đức Thế Tôn, bậc Toàn Giác ấy có khả năng làm được những điều kỳ diệu mà thế gian này không ai sánh bằng đâu. Ngài là bậc Đại Lương Y đời nay đấy!

Nghe lời, cô gái ôm xác con hỏi đường đến đại tịnh xá. Đức Phật đã biết rõ từ lâu lắm về cô gái đã trầm luân

lưu lạc này, cho nên, hôm đó ngài đã cố ý chờ đợi.

Khi cô gái khóc lóc thảm sầu, bi thương nhờ đức Phật cho một phương thuốc thần để cứu con trai thì ngài sử dụng tâm từ rồi nói rằng:

– Này Kisā-Gotamī! Như Lai cứu được con trai của con đấy, nhưng với một điều kiện…

Cô gái nín thở, thôi khóc, đôi mắt mở lớn, chờ đợi… thì đức Phật nói tiếp:

– Như Lai chỉ cần một nhúm hạt cải thôi. Nhưng hạt cải ấy, con phải đi xin từng nhà, hạt cải nào ở trong gia đình nào không có người chết thì hạt cải ấy mới linh nghiệm, mới cứu sống nổi con trai của con.

Chuyện kể rằng, thế là cô gái ẵm xác con trai đi gõ cửa từng nhà, xin nhúm hạt cải trong gia đình không có người chết thì bên tai cô thường nghe được những câu trả lời như sau:

– Không có người chết à? Chuyện mới lạ lùng!

– Cha tôi chết, mẹ tôi chết, cháu tôi chết… mới đây thôi là đã năm bảy người chết trong gia đình này rồi!

– Hạt cải thì không thiếu, có thể giúp cô một nắm hạt cải giống cũng không sao! Nhưng mà này! Con cái, cháu chắt nội ngoại trong cái gia đình này thì thiêu xác cả đống ngoài nghĩa địa kìa!

Chỉ cần mấy hôm đi khắp thành phố là cô gái chợt sực tỉnh: “Đâu cũng có người chết, chẳng có gia đình nào mà không có người chết! Đức Thế Tôn đã dạy ta rất tế nhị, rất là có ý vị để ta nhận chân sự thật của đời người!” Nghĩ thế xong, cô gái lặng lẽ ôm xác con trai ra nghĩa địa, nhẹ nhàng đặt lên một mô cỏ. Tâm cô chìm lắng rất sâu. Có lẽ cánh cửa huyền mật do căn duyên sâu dày từ quá khứ đã hé mở. Cô nhìn vào bên trong. Cô nhìn ra thế gian, thế giới.

Ngay khoảnh khắc ấy, sát-na ấy, đức Phật sử dụng năng lực thần thông để giúp cô tỉnh táo hoàn toàn, sáng suốt hoàn toàn. Và cô đã thốt lên giữa hư không một bài kệ như sau:

Pháp này không dành riêng cho một làng, một xóm, một gia đình nào. Nó không thiên vị một ai. Là chung cho nhân loại, súc sanh, ma vương, chư thiên và cả phạm thiên. Đó là pháp vô thường vậy! 1

Trở lại Kỳ Viên hoàn toàn với một con người mới, rất tỉnh táo, cô quỳ sụp xuống chân đức Phật, ngài hỏi:

– Này Kisā-Gotamī! Hạt cải đâu? Con đã tìm ra hạt cải trong gia đình không có người chết chưa?

– Bạch đức Thế Tôn! Hạt cải ấy nó đã làm xong nhiệm

1 Kệ Pāḷi: “Nagāma dhammo, nigamassa dhammo. Na capiyaṃ ekakul- assa dhammo. Sabbassa lokassa sadevakassa. Eseva dhammo yad’idaṃ aniccatā”.
vụ của nó rồi. Sứ mạng ấy đã hoàn tất. Con đã thấy rõ lý vô thường của đời người. Xin đức Đạo sư chỉ dạy tiếp cho con!

Đức Phật thuyết cho cô gái một thời pháp ngắn, ngài nói với đại ý rằng, đi trên cuộc đời, sống trên cuộc đời, trên hành trình xuôi ngược, chúng sanh thường không có một mục đích chân thực nào cả. Chỗ nào cũng hư dối, không thật. Chỗ nào cũng ảo giác, ảo vọng. Chỗ nào cũng hư vô và bóng đêm. Nên thường đau khổ trùng trùng. Là kẻ trí có con mắt sáng, khi mắt đã mở ra rồi, đã thấy một phần sự thật rồi thì chỉ còn cần tinh tấn nỗ lực để lên đường. Biết bao kẻ ngu si, thu nhặt hoa của dục lạc, thu nhặt hương của dục lạc, thu nhặt những đối tượng khả ý, khả ái, khả lạc! Nếu cứ đắm say, đam luyến, tham nhiễm trên lộ trình thì tử thần sẽ không tha lưỡi hái cho người ấy. Một lúc nào đó, sự chết, sự đau khổ, sự thống khổ sẽ như một cơn lũ lớn cuốn phăng cả một ngôi làng đang say ngủ!

Lời và ý của đoạn thuyết giảng ấy được tóm tắt trong bài kệ sau đây:

Ai còn thu nhặt hoa hương

Đắm say, tham nhiễm bên đường biết hay? Tử thần mang kẻ ấy ngay

Như cơn lũ cuốn ngủ say cả làng! 1

Câu kệ chấm dứt, cô gái Kisā-Gotamī đắc quả Nhập

Lưu và xin xuất gia. Cô đi vòng về hướng tay phải quanh

1 Pháp Cú 47:“Pupphāni h’eva pacinantaṃ byāssattamanasaṃ naraṃ;

suttaṃ gāmaṃ mahogho’va maccu ādāya gacchati”.

đức Phật ba vòng, đảnh lễ ngài như đảnh lễ người cho nàng sự sống lần thứ hai, sống trong giáo pháp thanh tịnh. Đức Phật gởi cô sang Ni viện, cho thọ đại giới và cô đã tu tập rất tinh cần. Chỉ trong một thời gian ngắn, cô đã đi qua các tầng thiền định; và trong lúc cô đang tinh cần thiền quán thì cô nghe được lời đức Phật bằng khả năng thắng trí đã thốt bên tai cô rằng:

Trăm năm sống có ích gì

Chẳng thấy bất tử, vô vi pháp hành

Một ngày quả thật trọn lành

Sống đời chứng ngộ Vô Sanh Niết-bàn! 1

Thế là cô đã thành tựu rốt ráo cứu cánh phạm hạnh nhẹ nhàng như dòng nước tự động trôi chảy khi lực đẩy đã có đà. Và những thắng trí dường như cũng tự động tìm đến mà không qua một kiên trì kịch liệt nào! Cũng như các vị công chúa khác, cô thấy rõ mình có căn duyên từ thời đức Chánh Đẳng Giác Padumuttara, từ thời đức Phật Kassapa ra sao. Và hiện nay, họ đã hội ngộ một cách ngoạn mục trong giáo pháp này. Cô còn biết, cả sáu người đều đắc quả A-la-hán, thắng trí cùng những khả năng khác nhau trên lộ trình hoằng pháp; nhờ vậy, giáo hội mới trở nên phong phú, lắm hoa hương, đa sắc màu để phục vụ chúng sanh. Riêng cô công chúa út, Visākhā, chưa rốt ráo phạm hạnh, nhưng vị thế của cô, vai trò của cô, sứ mạng của cô lại càng vi diệu, thù thắng hơn, khó đo đạc

1 Pháp Cú 114: “Yo ca vassataṃ jīve apassaṃ amataṃ padaṃ, ekāhaṃ jīvitaṃ seyyo passato amataṃ padaṃ!”

và không thể tỷ lượng vậy.

Kisā-Gotanmī chỉ một lần sinh nở, chỉ một lần mất con mà cô đã cảm nhận rất sâu sắc toàn bộ cuộc tử sinh, toàn bộ sự thống khổ của trần gian nên những lời pháp của cô thường dễ tác động vào lòng người, giúp họ trở về với đức tin chơn chánh, sống với giáo pháp.

Sau này, tỳ-khưu-ni Kisā-Gotamī được biết đến như một người sống hạnh tri túc, tri chỉ quá nghiêm túc và khắc khổ, từ vật thực, sàng tọa cho đến cả ba y. Cô luôn luôn đi ra các nghĩa địa, lượm tìm vải bó tử thi, dầu thô, dầu mịn không cần thiết rồi tự tay mình may cắt, tự vá, tự đắp những tấm cà-sa cho mình, trông rất xấu và thô vụng. Vị tỳ-khưu-ni này đã được đức Phật tuyên dương trước hội chúng Ni là “đệ nhất về hạnh mặc y thô tháo” thì thật là chính danh vậy.

Source link

III. Kisa Gotami – Khổ đau vì mất con, nguyện xuất gia theo Phật – SC. Giác Lệ Hiếu